Dekalog opiekuna osób starszych

Praca w opiece nad osobami starszymi, do tego w obcym kraju, wymaga przestrzegania pewnych podstawowych zasad. Ich znajomość znacznie ułatwi ci pracę oraz pomoże unikać konfliktów z seniorem, który pragnie nadal czuć się panem we swoim własnym domu. Początkująca opiekunka osób starszych może łamać je w dobrej wierze. Narzucanie swojej woli seniorowi, dyrygowanie nim oraz matkowanie to bardzo częste zjawisko wśród nadopiekuńczych opiekunek. Pamiętaj, że są to dorośli ludzie, którzy mają wolną wolę i potrafią samodzielnie myśleć oraz samodzielnie działać.

1. Nie wprowadzaj swojego porządku na szteli (w miejscu pracy)

Seniorzy, szczególnie ci w Niemczech, kochają porządek. Każdy przedmiot ma swoje miejsce. Gdy zaczynasz pracę w domu seniora, może cię kusić, by niektóre przedmioty poprzestawiać tak, aby było ci wygodniej wykonywać swoje obowiązki lub by senior był bezpieczniejszy.

Gdy opiekun osób starszych wprowadza zmiany na szteli, mogą one działać na podopiecznego, jak czerwona płachta na byka. Dlatego już od pierwszego dnia powinieneś zwracać uwagę na to, by używane przedmioty odstawiać w to same miejsce, z którego je wziąłeś. Dzięki temu unikniesz niepotrzebnego stresu.

Za bezpieczeństwo seniora odpowiedzialna jest jego rodzina. Jeśli uważasz, że należy wprowadzić pewne zmiany np. usunięcie dywaników z mieszkania, schowanie silnych środków czyszczących, zamontowanie światła na fotokomórkę, zamknięcie niektórych pomieszczeń, czy usunięcie kluczy z drzwi w sypialni seniora lub w łazience (chory na demencję może się zamknąć w pomieszczeniu, a następnie nie będzie potrafił z niego wyjść lub senior może zasłabnąć, a dostęp do pomieszczenia w celu udzielenia mu pomocy może być utrudniony), poinformuj o tym rodzinę seniora. Bez konsultacji z nią nie powinieneś podejmować żadnych kroków w tym kierunku.

2. Nie przewracaj życia podopiecznego do góry nogami

Każdy ma swoje nawyki. Im jesteśmy starsi, tym mamy ich więcej. Stają się one częścią nas i trudno się ich pozbyć. Dla otoczenia bywają one śmieszne, męczące, denerwujące, bezsensowne, czasami nieco obrzydliwe. Opiekun osób starszych nie powinien ich zmieniać. Przykłady? Mogę ich podać sporo. Ale mam jeszcze lepszy pomysł. Zapraszam do artykułu, który napisałam jakiś czas temu pt. Dziwactwa podopiecznych. Czy opisane w nim nawyki są ci znane? Kiedyś z nimi walczyłam. Doprowadzały mnie do szału. Dziś z pokorą opiekunki z doświadczeniem rejestruję wiele dziwactw, ale nie robią one już na mnie najmniejszego wrażenia. Pozwalam podopiecznym żyć według własnych schematów. Dzięki temu są spokojniejsi, łatwiej jest im się skoncentrować na wielu czynnościach, jeśli robią je po swojemu.

Senior żyje według ściśle określonego planu dnia, czy tygodnia. Należy to uszanować. Jeśli w danym gospodarstwie od lat sprzątano mieszkanie w poniedziałek, prano we wtorek, a zakupy robiono w piątek, postaraj się rozłożyć prace w ten sam sposób. Jeśli senior potrzebuje dużo czasu na śniadanie, daj mu ten czas. Pozwól mu, by przeczytał w spokoju gazetę, podumał. Przez kilka dni obserwuj i ucz się, jak funkcjonuje twój podopieczny. Po tygodniu będziesz już wiedział, kiedy i w czym jesteś potrzebny, a kiedy masz odrobinę czasu dla siebie. Oczywiście w idealnym przypadku takie informacje powinna przekazać ci zmienniczka. Niestety bywa z tym różnie.

3. Nie narzucaj seniorowi swojej woli

Często seniorzy, którymi się opiekujemy, są ubezwłasnowolnieni. Nie należy im jednak przypominać o tym na każdym kroku, wydając polecenie za poleceniem:

• "Jedz!"
• "Pij!
• "Nie rób tego!"
• "Usiądź!". 

Oczywiście czasami musimy pokierować seniorem. Bardzo ważny jest jednak sposób w jaki to zrobimy.

Poganianie seniorowi przy jedzeniu to bardzo częste zjawisko. Jedząc posiłek ze zmienniczką, często sama nie mogłam skupić się na jedzeniu. Poganianie, wycieranie, czy karmienie podopiecznego, który ma dwie sprawne ręce, wielokrotne wstawanie od stołu, zniecierpliwienie, że to tak długo trwa, wygłupy wynikające chyba z braku poczucia pewności siebie itd. To samo tyczy się takich czynności jak np. mycie, ubieranie osoby, która może zrobić to sama, ale robi to powoli. Dla mnie jest to śmieszne, a raczej żałosne. Świat seniora toczy się o wiele wolniej, niż świat osób młodych oraz zdrowych. Daj mu potrzebny czas. Daj mu czas, by pomyślał, a następnie wykonał daną czynność.

Natomiast wszelkie polecenia powinny być wydawane w formie propozycji, aby senior miał wrażenie, że decyzja należy do niego. Przy czym warto zasugerować, że planował to zrobić lub że zawsze tego dnia to robi. Np. "Pomóc ci umyć głowę? Dzisiaj jest sobota. Zawsze w sobotę myjesz głowę.", albo "Dzisiaj na kawę przyjdzie twój syn z żoną. Chcesz się przebrać?".

4. Udziel pomocy, gdy jest ona potrzebna

Opiekunów osób starszych zatrudnia się, aby nieśli oni pomoc osobom starszym. Obowiązki opiekuna osób starszych to:

• prowadzenie gospodarstwa domowego
• pomoc w pielęgnacji
• pomoc w organizowaniu dnia
• aktywizacja. 

Powinieneś wspierać osoby starsze w tych czynnościach, w których potrzebują one twojej pomocy. Jednocześnie ważne jest, by nie być nadopiekuńczym i nie wyręczać niepotrzebnie seniora. Twoim największym obowiązkiem jest udzielenie i wezwanie pomocy, gdy istnieje zagrożenie dla zdrowia i życia seniora. W przypadku, gdy zaobserwujesz, że z seniorem dzieje się coś niepokojącego, powinieneś poinformować jego krewnych. Niestety czasami zdarza się, że z ich strony nie ma odpowiedniej reakcji. Należy wówczas powiadomić o tym firmę. Dla mnie brak reakcji rodziny na zły stan zdrowia podopiecznej jest powodem do wypowiedzenia umowy w trybie natychmiastowym. Nie jestem w stanie przyglądać się bezczynnie, jak z podopieczną dzieje się coś złego, a ja nie mogę jej pomóc. Gdy opuszczę miejsce pracy, krewni seniora są zmuszeni, by zainteresować się jego zdrowiem. Wówczas nie podchodzą do tego już tak lekko, jak robią to na odległość. 

Przy okazji chciałabym zwrócić uwagę na ważne zagadnienie na tzw. Patientenverfügung. Zastanawiasz się, co to jest Patientenverfügung? Wielu Niemców w momencie, gdy są jeszcze zdrowi i mogą decydować sami o sobie, podpisuje Rozporządzenie na wypadek stanu niemożności podejmowania decyzji. W deklaracji tej zawarta jest wola osoby sporządzającej DNAR, czyli informacje dotyczące tego, czy w razie utraty zdrowia pacjent ma myć:

• reanimowany
• sztucznie odżywiany
• podtrzymywany przy życiu 
• na jakie środki przeciwbólowe się zgadza (czy w chwili, gdy umiera chce mieć tego świadomość, czy decyduje się na środki przeciwbólowe, które mogą mu tą świadomość odebrać). 

Pracując w opiece nad osobami starszymi w Niemczech trzeba mieć świadomość, że wielu z podopiecznych podpisało Patientenverfügung. Jeśli rodzina lub personel medyczny prosi, aby nie dokarmiać i nie poić seniora, który umiera, należy to uszanować. Wiele osób doszukuje się w tym drugiego dna. Jeśli nie jesteś pewien, czy senior podpisał DNAR, zapytaj wprost lub poproś firmę, by to wyjaśniła. W takiej sytuacji konieczny jest stały kontakt służb medycznych i lekarza z pacjentem. Ich obowiązkiem jest zapewnienie mu godnej śmierci, czyli np. zminimalizowanie bólu poprzez podawanie odpowiednich środków przeciwbólowych, czy też odpowiednia pielęgnacja. Moim zdaniem, do podopiecznych w takim stanie nie powinno się już wysyłać opiekunów. To nie są już podopieczni, lecz pacjenci. Niestety wielu opiekunów trafia w miejsca, gdzie seniorzy czekają na śmierć. 

5. Nie szkodź podopiecznemu

Jeśli czegoś nie wiesz lub nie jesteś pewien, poproś, by ktoś ci to wytłumaczył. Jeśli czegoś nie potrafisz, przyznaj się do tego i poproś o pomoc. Opiekun osób starszych nie może wykonywać żadnych czynności medycznych. Do ich wykonywania powinien być zatrudniony Pflegedienst. Nie eksperymentuj na podopiecznym! Nie lecz seniora na własną rękę. Od tego jest Pflegedienst (służby medyczne) i lekarz.

6. Nie wdawaj się niepotrzebnie w dyskusje z podopiecznym lub z jego rodziną

Senior ma zawsze rację, nawet, gdy jej nie ma. Zwłaszcza, senior chory na demencję. Nie ma najmniejszego sensu roztrząsanie tego, co, kto, kiedy powiedział, kto ma racje, a kto jej nie ma. Najlepszy sposób na uniknięcie konfliktu to przytaknięcie seniorowi, wyrażenie skruchy i tłumaczenie sobie, że to stary, chory, uparty człowiek i to my musimy odpuścić.

Jeśli chodzi o krewnych seniora, lepiej nie otwieraj się zbytnio. Czasami ich sztuczna uprzejmość może zostać odebrana przez ciebie, jako sygnał do spoufalania się. Niemca tak naprawdę nie interesuje opiekun osób starszych, jego rodzina, życie, to co czuje, co myśli... Dla niego to zwykły small talk. Jeśli powiesz zbyt wiele, możesz zostać źle odebrany, zaszufladkowany lub przy najmniejszym konflikcie informacje te zostaną wykorzystane przeciwko tobie.

7. Zachowaj dystans

Pamiętaj, że to tylko praca w opiece nad osobą starszą. Bądź miły, ale staraj się zachować dystans. Nie traktuj podopiecznych, jak swojej rodziny i nie pozwól, by oni zbytnio się do ciebie przywiązywali. Pielęgnuj własne kontakty z własną rodziną i pozwól, by senior pielęgnował swoje, by ciebie traktował, jak pracownika. Dzięki temu łatwiej będzie mu znieść kolejne zmiany opiekunów, które są konieczne. Zachowanie dystansu jest również ważne dla twojej psychiki. Dzięki temu wszelkich konfliktów, czy obelg (gdy senior nie będzie akurat świadomy swojego zachowania) nie będziesz brał do siebie. Zmiana miejsca pracy, rozstanie z seniorem, gdy jego rodzina zdecyduje się na dom starców lub gdy senior umrze, nie będzie dla ciebie tak bolesna. 

8. Bądź profesjonalny

Bądź miły, obowiązki opiekuna osób starszych wykonuj sumiennie, ale miej odwagę powiedzieć, gdy z czymś się nie zgadzasz. Wyznaczanie granic w opiece nad osobami starszymi w systemie 24 h to chyba najważniejsza umiejętność w pracy opiekuna seniora.

9. Nie kradnij

Mowa tutaj nie tylko o drogocennych przedmiotach jak biżuteria, czy porcelana. Pracując, jako opiekun osób starszych, rozliczaj się sumiennie z zakupów - nawet, jeśli rodzina tego od ciebie nie wymaga. Nie podbieraj chemii, czy żywności, na którą przecież cię stać. Szanuj dom, przedmioty i sprzęt seniora. Nie zużywaj lekkomyślnie wody, prądu, czy środków czystości. Nie wyrzucaj jedzenia.

10. Nie nadużywaj alkoholu

Zapraszam do przeczytania mojego artykułu Pijana opiekunka. Praca w opiece nad osobami starszymi w Niemczech i alkohol ponoć często idą w parze. W naszych umowach, zapisane są kary za picie alkoholu na szteli. Jeśli masz w zwyczaju wypić lampkę wina do obiadu lub kufel piwa, zrób to. Jeśli masz problem z alkoholem, zastanów się, czy praca opiekuna osób starszych w systemie 24 h jest odpowiednia dla ciebie.

Praca w opiece nad osobami starszymi w Niemczech to ciężki kawałek chleba. Wyżej wymienione zasady to wskazówki dla ciebie, które mają ci pomóc w pracy opiekuna seniora. Pamiętaj jednak, że opiekun osób starszych również ma swoje prawa. Szanuj innych, ale wymagaj również, by szanowano ciebie oraz twoje nawyki. Nie pozwól narzucać sobie, w jaki sposób oraz kiedy powinieneś pracować, co powinieneś jeść, kiedy możesz odpocząć. Trzymaj się swoich obowiązków, ale pamiętaj, że nie musisz ich wykonywać cały dzień.